Industriële landbouw is de dominante vorm van landbouw in ons land en in heel Europa. Zij ondervindt grote maatschappelijke weerstanden en daar zijn gewichtige redenen voor. De vruchtbaarheid van het boerenland loopt terug door intensieve en eenzijdige teelt, door gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. In de veeteeltsector lijdt de leefomgeving onder de uitstoot van schadelijke stoffen die stikstof en fosfaat bevatten en die in overmaat in water, bodem en lucht belanden. Hierdoor gaat de biodiversiteit schrikbarend achteruit. Ook met het dierenwelzijn is het slecht gesteld en vormen dierziektes die op mensen kunnen overgaan een gevaar voor de volksgezondheid.

Ons land is samen met andere landen voortvarend begonnen aan de energietransitie. Deze houdt in het vervangen van steenkool, aardolie en aardgas door duurzame, hernieuwbare, energiedragers met name wind en zon. Maar als we denken dat we er met zonnepanelen en windturbines wel komen, dan houden we elkaar behoorlijk voor de gek. Ik wil hier wijzen op een aantal ontwikkelingen die in het debat over energietransitie te weinig aandacht krijgen waardoor wij de opgave waarvoor wij staan ernstig onderschatten. Zo wordt de indruk gewekt dat energietransitie voornamelijk gaat over verduurzaming van de bestaande elektriciteitsproductie, van de opwekking van elektriciteit dus, terwijl deze niet meer is dan de helft van het werkelijke energieverbruik. Minstens even groot namelijk is het fossiele energieverbruik van de transportmodaliteiten (weg-, water- en luchttransport), verwarmingingsapparaten, benevens industriële krachtbronnen en chemie. Ook voor deze vormen van energieverbruik zal voldoende duurzame stroom moeten worden opgewekt, terwijl er ook steeds nieuwe vraag naar stroom bijkomt, zoals van datacenters. Dit alles vereist een gigantische opschaling van de elektriciteitsproductie.

Vluchtelingen en asielzoekers vormen een toenemend probleem voor Nederland en Europa. In groten getale verruilen zij, uit wanhoop of lijfsbehoud, hun geboortegrond voor een onzeker plekje, ver van huis, deels in het buitenland. Bij tienduizenden spoelen zij, vaak letterlijk, aan op de stranden van Zuid-Italië of de Griekse eilanden. Wereldwijd zijn er zo’n 80 miljoen vooral jonge mensen op drift. Bijna de bevolking van Duitsland, en meer dan vier keer die van Nederland. Er bestaat een enorm potentieel aan wat wij aanduiden als ‘economische vluchtelingen’. Wij wonen in het bevoorrechte deel van de wereld; dat deel waar de misdeelden in de wereld allemaal graag naar toe zouden willen. Hier bestaat welvaart, respect voor het individu en rechtsbescherming. Daar armoede, vernedering en rechteloosheid.

Amerika had een president die aan de lopende band leugens vertelde. Hij deed dat ook al in de aanloop naar de presidentsverkiezingen, maar dat heeft de helft van de kiezers er niet van weerhouden op hem te stemmen. Dit is opmerkelijk want eerlijkheid en waarheidsliefde vormen belangrijke waarden in de Westerse cultuur. Ze worden kinderen met de paplepel ingegoten. Een leugentje om bestwil – daar zijn vooral kinderen erg bedreven in - wordt wel vergeven, maar daar ligt tegelijk de grens. Kunnen we hieruit concluderen dat eerlijkheid en waarheidsliefde in Amerika niet langer die hoge waardering genieten van weleer? En als het een groot deel van het Amerikaanse volk niets uitmaakt of hun president een leugenaar is of niet, wat zegt dat over Amerika en over het morele gehalte van het land?